การออกแบบบทเรียน MOOCs เพื่อการเรียนการสอนวิชาเครื่องมือ Cloud-Based ศตวรรษ 21 เพื่อชีวิตประจำวัน

ด้วยความก้าวหน้าทางด้านเทคโนโลยี ผู้สอนต้องออกแบบการเรียน   การสอนให้เปิดกว้าง รองรับการเรียนรู้ได้ตลอดเวลา ผู้เรียนมีความต้องการเปลี่ยนไปตามยุค ที่สำคัญความสนใจของผู้เรียนศตวรรษที่ 21 ต่อบทเรียน หรือระหว่างการเรียนนั้นเฉลี่ยอยู่ที่ 20 -30 นาทีเท่านั้น ที่จะทำความเข้าใจเนื้อหา โดยตั้งแต่ปี พ.ศ. 2559 มหาวิทยาลัยศรีปทุม เข้าร่วมโครงการระบบการศึกษาแบบเปิดแห่งชาติ (Thai Massive Open Online Course: Thai MOOC) เป็นหนึ่งในสถาบัน อุดมศึกษาแรก ๆ ของประเทศที่ดำเนินการสอนออนไลน์ แบบคุณภาพสูง เพื่อเปิดโอกาสทางการศึกษาให้ทุกคนที่สนใจไม่ว่าจะเป็นนักเรียน นิสิต นักศึกษาและประชาชนทั่วไปสามารถเข้าเรียนผ่านอินเทอร์เน็ตได้โดยไม่มีเงื่อนไขใด ๆ มาเป็นข้อจำกัด ผ่านทางเว็บไซต์ thaimooc.org

ในเดือนมีนาคมทางคณะเทคโนโลยีสารสนเทศ มหาวิทยาลัยศรีปทุม ได้ออกแบบรายวิชา การบริหารการสื่อสารและการทำงานร่วมกัน ด้วยเครื่องมือ Cloud-Based แห่งศตวรรษที่ 21 เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการใช้ชีวิตประจำวัน (21st Century Tools for effective Management Communication and Collaboration in Everyday Life) และดำเนินการจัดการเรียนการสอนผ่านระบบ Thai MOOCs เสร็จสิ้นเรียบร้อยแล้วในเดือนเมษายน เพื่อให้ผู้เรียนมีทางเลือกในการเรียนเพิ่มขึ้น

ปัจจุบัน โครงการการเรียนการสอนออนไลน์ในระบบเปิดสำหรับมหาชนแห่งชาติ (Thai Massive Open Online Course: Thai MOOC) อยู่ภายใต้การดูแลร่วมระหว่าง 3 หน่วยงานหลักที่สำคัญคือ

1. โครงการมหาวิทยาลัยไซเบอร์ไทย (Thailand Cyber University – TCU) หน่วยงานภายใต้สำนักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ ซึ่งจะเป็นหน่วยงานหลักในการประสานงานเพื่อให้เกิดการจัดการเรียนการสอนที่ได้มาตรฐานการศึกษา ดูแลเพื่อให้มีการจัดเก็บประวัติ และการเทียบโอนผลการเรียนรู้ได้
2. สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ ซึ่งเป็นหน่วยงานภายใต้กระทรวงวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
3. กระทรวงเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร หน่วยงานเหล่านี้จะร่วมกันจัดการระบบตั้งแต่โครงสร้างพื้นฐานทางเทคโนโลยี ระบบเครือข่าย โปรแกรมระบบจัดการเรียนรู้ และการจัดการเรียนการสอน โดยมีสถาบันการศึกษา และหน่วยงานต่าง ๆ ร่วมกันพัฒนารายวิชา และจัดการเรียนการสอนต่อไป

วัตถุประสงค์ของโครงการ

1. เพื่อพัฒนามหาวิทยาลัยไซเบอร์ไทย ที่มีระบบซอฟท์แวร์รองรับการจัดการเรียนการสอนออนไลน์ในระบบเปิดสำหรับมหาชน (MOOC platform) ที่มีระบบฐานข้อมูลผู้เรียน ประวัติการเรียนและหน่วยกิตสะสม (Credit Bank and credit transfer) พร้อมระบบการถ่ายโอนหน่วยกิต และระบบคลังข้อสอบ
2. เพื่อพัฒนามาตรฐานและแนวปฏิบัติการจัดการเรียนการสอน และการประกันคุณภาพการศึกษาระบบเปิดสำหรับมหาชน (MOOCs)
3. เพื่อสร้างความร่วมมือระหว่างมหาวิทยาลัย ในการพัฒนาและหรือจัดแปลงสื่อการเรียนรู้ที่มีความสำคัญตอบสนองเศรษฐกิจและสังคมดิจิทัล ให้อยู่ในรูปแบบคอร์สแวร์ในระบบเปิด (open courseware) เพื่อนำมาจัดการเรียนการสอนออนไลน์ในระบบเปิดสำหรับมหาชน (MOOCs)
4. เพื่อจัดการเรียนการสอนออนไลน์ในระบบเปิดสำหรับมหาชน (MOOCs) และเป็นต้นแบบการจัดการเรียนการสอนออนไลน์ในระบบเปิดของประเทศไทย
5. เพื่อศึกษา วิจัยสภาพ แนวทางปฏิบัติที่ดี มีประสิทธิภาพและคุณภาพ ในการจัดการเรียนการสอนออนไลน์ในระบบเปิดสำหรับมหาชน (MOOCs)
6. เพื่อส่งเสริม เผยแพร่ ฝึกอบรม ให้แก่ผู้เชี่ยวชาญในภาคธุรกิจและอุตสาหกรรม ครู อาจารย์ ใช้ประโยชน์จากคอร์สแวร์แบบเปิด (Open courseware) และประยุกต์ใช้ในการจัดการเรียนการสอนออนไลน์ในระบบเปิดสำหรับมหาชน (MOOCs) เพื่อช่วยให้ผู้ที่ทำงาน ประชาชน นักเรียน นิสิต นักศึกษา มีทางเลือกในการเรียนรู้เพื่อพัฒนาตนเองอย่างมีประสิทธิภาพและลดภาระค่าใช้จ่ายในการจัดการศึกษาทั้งระบบ
7. เพื่อเป็นฐานการศึกษาวิจัย เพื่อพัฒนาการจัดการเรียนการสอนออนไลน์ของคณาจารย์ นักวิจัยนิสิต นักศึกษาด้านครุศาสตร์ ศึกษาศาสตร์

ด้วยรูปแบบการเรียนการสอนปัจจุบัน อาจทำให้นักศึกษาไม่สามารถให้เวลากับการเรียนการสอนได้เต็มที่  จึงได้นำทางเลือกในการเรียนรู้เพื่อพัฒนาตนเองอย่างมีประสิทธิภาพ และลดภาระเรื่องค่าใช้จ่ายในการศึกษา มาประกอบการเรียนรู้ ตลอด 24 ชั่วโมง

ภาพที่ 1 แผนภาพแสดงกระบวนการออกแบบบทเรียน MOOCs

สำหรับการเริ่มต้นเรียนในรายวิชาต่าง ๆ ของ Thai MOOC นั้น ผู้เรียนจะต้องทำการลงทะเบียนเรียนที่ www.thaimooc.org โดยดำเนินการตามขั้นตอนดังนี้ คือ

1. เข้าสู่ระบบ Thai MOOC เพื่อเลือกรายวิชาที่ต้องการศึกษา และทำการลงทะเบียนเรียน

ภาพที่ 2 หน้าเวบ thaimooc.org

ภาพที่ 3 หน้าจอการลงทะเบียน

2. เข้าสู่บทเรียน และยอมรับข้อตกลงในการเรียน โดยผู้สอนจะดำเนินการชี้แจงข้อมูลรายละเอียดต่าง ๆ ผ่าน รายวิชาที่เรียน

ภาพที่ 4 หน้าจอการรับทราบเงื่อนไขการเข้าเรียน

3.ผูัเรียนทุกท่านต้องตอบรับเงื่อนไขภายในเวลาที่กำหนด เพื่อ
3.1 ได้รับคะแนนกิจกรรม 10%
3.2 สิทธิ์ในการนำคะแนนสอบประมวลความรู้ (Final examination) มาคิดในคะแนนรวม
ผูัเรียนทุกท่านต้องตอบรับเงื่อนไขภายในเวลาที่กำหนด ดังนี้
UTC (GMT) time = วันเสาร์ที่ 8 เมษายน 2017 เวลา 0.00 น. (เที่ยงคืนของคืนวันศุกร์ที่ 7 เมษายน 2017) เวลาประเทศไทย = วันเสาร์ที่ 8 เมษายน 2560 เวลา 7.00 น. (เจ็ดโมงเช้า)
3.3 รายวิชานี้เปิดสอนและการให้คำแนะนำแบบออนไลน์ 100% โดยมีอัตราส่วนของคะแนนดังนี้

10% จากการตอบรับเงื่อนไขของรายวิชานี้
30% จากการทำ Post-Test ในทั้ง 10 ชั่วโมงการเรียนรู้
30% จากการทำ Course Quiz
30% จากการทำ ข้อสอบประมวลความรู้ (ออนไลน์)

ภาพที่ 5 หน้าจอรายละเอียดการรับทราบเงื่อนไขการเข้าเรียน

4. ผู้เรียนมีหน้าที่ในฐานะของผู้เรียนวิชานี้ ดังนี้
4.1 เข้าเรียนออนไลน์ภายในช่วงระยะเวลาที่กำหนด
4.2 ศึกษาเนื้อหาการเรียนรู้หลัก จากวีดิทัศน์ประจำชั่วโมงการเรียนรู้ อย่างครบถ้วน
4.3 ศึกษาเนื้อหาการเรียนรู้เสริม จากลิ้งค์ประกอบการเรียนรู้ ประจำชั่วโมงการเรียนรู้
4.4 ทำคำถามก่อนเรียน (Pre-test) และคำถามหลังเรียน ทุกชั่วโมง การเรียนรู้ (Post-test) อย่างครบถ้วน
4.5 ร่วมกิจกรรมในกระดานเสวนาของทุกๆชั่วโมงการเรียนรู้ อย่างครบถ้วน
5. ผู้เรียนทุกคนต้องดำเนินการทำแบบสอบถามก่อนเรียน เพื่อเก็บข้อมูลผู้เรียน

ภาพที่ 6 หน้าจอการตอบแบบสอบถามก่อนเริ่มเรียน

6. การดำเนินการเรียนโดยดูวีดีโอ และดำเนินการตามกิจกรรมทุกชั่วโมงการเรียนรู้เหมือนกัน จำนวน 10 ชั่วโมงการเรียนรู้

ภาพที่ 7 หน้าจอวีดีโอการสอนตามเนื้อหาบทเรียน

7. การดำเนินกิจกรรมหลังจากดูวีดีโอประจำบทเรียน ผู้เรียนต้องทำแบบทดสอบหลังเรียนเพื่อเก็บคะแนน และกิจกรรมถามตอบในส่วนของคำถามลับสมองประลองปัญญา

ภาพที่ 8 หน้าจอคำถามลับสมองประลองปัญญา

8. ผู้เรียนต้องดำเนินกิจกรรมในการทำแบบทดสอบหลังเรียนเพื่อเก็บคะแนน 30 %

ภาพที่ 9 หน้าจอแบบทดสอบหลังเรียน

9. เมื่อสิ้นสุดการเรียน จำนวน 10 ชั่วโมงการเรียนรู้ และนักศึกษาดำเนินกิจกรรมต่าง ๆ เรียบร้อยแล้วนักศึกษาสามารถทำ Course Quiz

ภาพที่ 10 หน้าจอ Course Quiz

10. เมื่อสิ้นสุดการเรียน จำนวน 10 ชั่วโมงการเรียนรู้ และนักศึกษาดำเนินกิจกรรมต่าง ๆ เรียบร้อยแล้วนักศึกษาสามารถทำข้อสอบประเมินความรู้ (Final Exam) จำนวน 30 %

ภาพที่ 11 หน้าจอ Final Exam

11. เมื่อสิ้นสุดการเรียน นักศึกษาดำเนินการทำแบบสอบถามหลังเรียนและสามารถพิมพ์เอกสารใบรับรองการเรียน หากผู้เรียนทำคะแนนได้เกิน 70 %

ภาพที่ 12 หน้าจอแบบสำรวจหลังเรียน

12. ระหว่างเรียน ผู้เรียนสามารถดูความก้าวหน้าของการเรียนได้ตลอดเวลาในเมนู Progress

ภาพที่ 13 หน้าจอ Progress

13. เมื่อผู้เรียนดำเนินการเรียนรู้ได้ตามเงื่อนไข สามารถพิมพ์ใบประกาศนียบัตร ได้

ภาพที่ 14 ใบประกาศนียบัตร

14. ระบบ Thai MOOC ในส่วนผู้สอนสามารถ กำหนดคะแนน และประเมินผลการเรียนการสอนผ่านระบบได้ ในส่วนการติดต่อกับผู้เรียนสามารถใช้เมล์ในการติดต่อกันเป็นรายคน และเป็นกลุ่มได้

ภาพที่ 15 หน้าจอส่วนผู้สอน

15. สถิติและผลการเรียนรู้

ภาพที่ 16 แผนภาพจำแนกอายุผู้เรียน

จากแผนภาพ จำนวนผู้ลงทะเบียน 555 คน เพศหญิง 44.7% เพศชาย 54.9% และไม่ระบุเพศ 0.4%

อายุเฉลี่ยของผู้เรียน = 31 ปี แบ่งเป็น 39.1% ของผู้เรียน อายุน้อยกว่า 25 ปี 35.6% ของผู้เรียน อายุระหว่าง 26-40 ปี และ 25.3% ของผู้เรียน อายุมากกว่า 41 ปี

ภาพที่ 17 แผนภาพจำแนกวุฒิการศึกษาผู้เรียน

จากภาพที่ 17 วุฒิการศึกษาก่อนเรียน 49.2% ของผู้เรียน จบการศึกษาระดับปริญญาตรี 40.7% ของผู้เรียน มีการศึกษาสูงกว่าระดับปริญญาตรี 5.1% ของผู้เรียน มีการศึกษาต่ำกว่าระดับระดับปริญญาตรี

ภูมิศาสตร์ของผู้เรียนมีผู้ลงทะเบียนเรียนจาก 7 ประเทศ 90% ของผู้เรียนอยู่ในประเทศไทย ประเทศอื่นๆ เช่น สิงคโปร์ สหรัฐอเมริกา อินเดีย ลาว มาเลเซีย และไม่ระบุประเทศ

สรุปผลการเรียน จำนวนผู้เรียนทีมีปฎิสัมพันธ์ = 385 คน (69% ของผู้ลงทะเบียน)จำนวนผู้มีคะแนน = 311 คน (56% ของผู้ลงทะเบียน) จำนวนผู้ได้คะแนนเกิน 70% (ผ่านตามเกณฑ์) = 128  (23% ของผู้ลงทะเบียน และ 41% ของผู้ที่มีคะแนน

ภาพที่ 18 แบบสอบถามหลังเรียนแสดงว่าผู้เรียนส่วนใหญ่มีความรู้เพิ่มขึ้นและเพิ่มขึ้นอย่างมาก

โดยสรุปการจัดการเรียนการสอน MOOCs หรือ Massive Open Online Course อันเป็นการพัฒนาหลักสูตรการเรียนการสอนออนไลน์ที่เน้น “ระบบเปิด” อนุญาตให้ทุกคนเข้าถึงเนื้อหาได้อย่างเสรี และยังรองรับการเข้าถึงได้พร้อมๆ กันจำนวนมาก ผู้เรียนสามารถเรียนได้ทุกที่ ทุกเวลา โดยอาจารย์สามารถปรับเปลี่ยนวิธีการในการสอนได้อยู่เสมอ โดยให้สอดคล้องกับวิชาเรียนปกติของนักศึกษาก็ได้ หรืออาจปรับรูปแบบการเรียนการสอนเป็น Flipped Classroom ได้ต่อไปในอนาคต

ระบบ MOOCs นั้นเป็นการเรียนระยะสั้นที่ช่วยเหลือในเรื่องของบทเรียนที่สนใจแบบเฉพาะด้าน อีกทั้งยังช่วยเหลือในเรื่องของแบรนด์ของสถาบันการศึกษาให้เกิดเป็นชื่อเสียงต่อคนที่สนใจในเรื่องความโดดเด่นของวิชาเฉพาะที่สอนผ่านระบบ MOOCs ทั้งยังเพิ่มความยืดหยุ่น และเปิดตลาดใหม่ในเรื่องของการพัฒนาบุคคลากรในสายอาชีพเพิ่มเติมได้นอกเหนือจากนักเรียน หรือนักศึกษาในสถาบันการศึกษา

ข้อเสนอแนะการเรียนรู้
MOOCs สามารถนำไปประยุกต์ใช้ในการเรียนการสอนได้อย่างดี โดยเน้นผู้เรียนที่สามารถเข้าเรียน และต้องการหาความรู้ได้ตลอดเวลา ไม่ว่าอยู่ที่ใด เวลาใด อาจารย์สามารถใช้เป็นเครื่องมือในการสร้างบทเรียน เพื่อการเรียนการสอนเสริมในชั้นเรียนได้